Πώς γράφω μια περίληψη

Α΄ ΒΗΜΑ: ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

1.   Διαβάζω προσεχτικά το κείμενο ώστε να:

      *  εξομαλύνω γλωσσικά το κείμενο: κατανοώ άγνωστες 
       λέξεις, μεταφορικές εκφράσεις

      *  εντοπίσω το στόχο, το θέμα, τη θέση του συγγραφέα 
      (προσοχή σε τίτλο - πρόλογο - επίλογο)

2.   Ξαναδιαβάζω προσεχτικά το κείμενο ώστε να:

 *  διακρίνω πρόλογο - κυρίως μέρος - επίλογο

 *  διακρίνω επιμέρους θεματικές ενότητες, να εντοπίσω το θεματικό τους κέντρο και να τους δώσω πλαγιότιτλους

 * εντοπίσω τον τρόπο σύνδεσης των ενοτήτων/ παραγράφων ώστε να διακρίνω την αλληλουχία των νοημάτων και τη μέθοδο με την οποία τα παρουσιάζει ο συγγραφέας (π.χ. η α΄ ενότητα παρουσιάζει τα αίτια / θετικά, η β΄ τα αποτελέσματα / αρνητικά ενός φαινομένου κλπ.)

3.   Διαβάζω προσεχτικά κάθε παράγραφο ξεχωριστά ώστε να:

 *   εντοπίσω τα δομικά της στοιχεία (θεματική περίοδο - σχόλια - κατακλείδα)

 *  εντοπίσω λέξεις / φράσεις - κλειδιά ώστε να διακρίνω το θεματικό κέντρο της παραγράφου και τις επιμέρους λεπτομέρειες

 *  εντοπίσω διαρθρωτικές λέξεις / φράσεις ώστε να διακρίνω τη λογική αλληλουχία των ιδεών και τη σχέση θεματικής πρότασης και λεπτομερειών (αιτιολογική, αντιθετική κλπ. δηλαδή εντοπίζω τον τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου)

 *   δώσω ένα σαφή και περιεκτικό πλαγιότιτλο

4. Με βάση τους πλαγιότιτλους ενοτήτων / παραγράφων, τα θεματικά κέντρα, τις επιμέρους  λεπτομέρειες και τη μεταξύ τους σχέση που έχω εντοπίσει φτιάχνω ένα διάγραμμα του κειμένου. 

•      Φροντίζω το διάγραμμά μου να μην είναι «άνισο», δηλαδή να μην έχω μεταφέρει στο διάγραμμα όλες τις ασήμαντες λεπτομέρειες της πρώτης ενότητας και μόνο την κεντρική ιδέα της δεύτερης!
•      Με βοηθάει να υπογραμμίζω λέξεις/φράσεις κλειδιά του κειμένου, φροντίζω όμως να μην υπογραμμίζω ολόκληρες περιόδους γιατί κινδυνεύω να μην μπορώ να διακρίνω το σημαντικό από το ασήμαντο και να τις μεταφέρω αυτούσιες στην περίληψη!

Β΄ ΒΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΞΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

1.  Είναι καλό να ξεκινώ με μια εισαγωγική φράση που να αναφέρεται στο συγγραφέα και την κεντρική ιδέα του κειμένου, π.χ.:

*  Το κείμενο αναφέρεται σε / θίγει το θέμα ...

* Στο συγκεκριμένο άρθρο / δοκίμιο / κειμενικό απόσπασμα ο αρθρογράφος / δοκιμιογράφος / συγγραφέας πραγματεύεται / προσεγγίζει / διερευνά το θέμα ... /παρουσιάζει / διατυπώνει / εκφράζει τις απόψεις του / κάνει λόγο για...

*  Ο συντάκτης του κειμένου καταγράφει τον προβληματισμό του αναφορικά με...

*  Το πρόβλημα του απασχολεί το συγγραφέα είναι ...

* Ο δημοσιογράφος με αφορμή το (περιστατικό) προβληματίζεται σχετικά με ... 

     [Στην αρχή της περίληψης μπορώ να αξιοποιήσω στοιχεία όπως τον τίτλο, το όνομα του συγγραφέα, το είδος του κειμένου, αλλά δεν είναι αναγκαστικό. Αν δεν είμαι σίγουρος για το είδος του κειμένου (άρθρο, δοκίμιο κλπ.) δεν κάνω καμία αναφορά σ’ αυτό!] 

2.   Με βάση τους πλαγιότιτλους που έχω δώσει και το διάγραμμα του κειμένου μεταφέρω με δικά μου λόγια στην περίληψη τις σημαντικότερες ιδέες και φροντίζω να φαίνεται η μεταξύ τους λογική σχέση αξιοποιώντας διαρθρωτικές λέξεις και τρόπους συνοχής.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

• Διακρίνω το σημαντικό από το επουσιώδες και δε φορτώνω την περίληψη με ασήμαντες λεπτομέρειες, διευκρινήσεις, μεταβάσεις, επεξηγήσεις, ιδέες που στο κείμενο βρίσκονται σε παρένθεση, παραδείγματα. (Μπορώ, όμως να κάνω μια γενική αναφορά του τύπου: «ο συγγραφέας χρησιμοποιεί παραδείγματα της καθημερινής ζωής για να αποδείξει τη σημασία της τεχνολογίας στο σύγχρονο κόσμο.»
• Φροντίζω η περίληψή μου να μην είναι «άνιση», δηλαδή δεν παρουσιάζω υπερβολικά αναλυτικά το περιεχόμενο της πρώτης π.χ. παραγράφου για να συμπυκνώσω το περιεχόμενο των επόμενων σε μια σειρά! (εκτός πια κι αν η πρώτη παράγραφος είναι η μόνη που αναφέρει κάτι σημαντικό και οι επόμενες είναι τελείως ανούσιες!)
• Προσπαθώ να μείνω πιστός στη συλλογιστική πορεία του συγγραφέα και ακολουθώ γενικά τη χρονική / λογική σειρά των ιδεών του. Αν, όμως, οι ιδέες του κειμένου δεν είναι καλά οργανωμένες, π.χ. τα αίτια ενός φαινομένου αναλύονται στην 3^η και την 6^η παράγραφο, μπορώ να τα ομαδοποιήσω για να έχει ξεκάθαρη δομή η περίληψη. Αν μια ιδέα επαναλαμβάνεται στο κείμενο τρεις φορές δε θα τη γράψω τρεις φορές και στην περίληψη!
• Δεν προσθέτω στην περίληψη δικές μου ιδέες, ούτε σχολιάζω (θετικά ή αρνητικά) τις ιδέες του συγγραφέα.
• Αν ο συγγραφέας αναφέρει ιδέες τρίτων ή επιχειρήματα που ανασκευάζει φροντίζω να φαίνεται ξεκάθαρα στην περίληψη ποια είναι η θέση του, με ποιες ιδέες συμφωνεί και με ποιες όχι. 
• Δεν αντιγράφω αυτούσια χωρία / φράσεις του κειμένου (εκτός κι αν πρόκειται για ειδική ορολογία που μπορεί να μπει σε εισαγωγικά) προσπαθώ όπου μπορώ να χρησιμοποιήσω συνώνυμα που αποδίδουν το ίδιο νόημα.
• Φροντίζω να πυκνώνω το νόημα του κειμένου χωρίς να το αλλοιώνω και χωρίς να καταφεύγω σε υπερβολικές γενικεύσεις και αφαιρέσεις χρησιμοποιώντας:  

      - παθητική αντί για ενεργητική σύνταξη  

      - μετοχές / προθετικά / ονοματικά σύνολα αντί για 
        δευτερεύουσες προτάσεις/ρηματικά σύνολα: 
          αν επιχειρήσουμε να διερευνήσουμε -----> διερευνώντας 

              επειδή προκλήθηκε πανικός -----> εξαιτίας του πανικού
              με το να βοηθάμε ο ένας τον άλλο ----->  με την αλληλοβοήθεια 
      - μονολεκτικούς αντί περιφραστικούς τύπους: 
            το σύνολο των μελών -----> η ολομέλεια 
      - υπερώνυμα αντί για υπώνυμα:  
           οι κότες, οι αγελάδες, τα πρόβατα -----> τα οικόσιτα ζώα 
      - απαλοιφή προσδιορισμών:  
           ο άκρατος καταναλωτισμός -----> η υπερκατανάλωση 
      - σύνοψη ενεργειών: πλύθηκε, ντύθηκε, βάφτηκε -----> ετοιμάστηκε κλπ.

• Μετατρέπω τον ευθύ λόγο σε πλάγιο και χρησιμοποιώ γ΄ πρόσωπο προσπαθώντας να διατηρήσω ένα ουδέτερο, αντικειμενικό, αποστασιοποιημένο ύφος.
• Δεν προσπαθώ να μιμηθώ το ύφος του συγγραφέα. (Μπορώ όμως να κάνω μια αναφορά σ’ αυτό αν είναι σημαντικό: «ο συγγραφέας με ειρωνικό ύφος καταφέρεται εναντίον των πολιτικών...»)
• Φροντίζω η γλώσσα που χρησιμοποιώ να είναι κυριολεκτική, σαφής, ακριβής. Αποφεύγω τις μεταφορές, τις ποιητικές εκφράσεις, τις αοριστίες, τις γενικολογίες.
• Ο συγγραφέας στο κείμενο μπορεί να απευθύνεται άμεσα ή έμμεσα στους αναγνώστες / τους νέους κλπ. Εγώ όμως δε θα γράψω στην περίληψη «ο συγγραφέας μας λέει / συμβουλεύει» κλπ.)
• Αποφεύγω τα αρκτικόλεξα, τις συντομογραφίες, τις απαριθμήσεις, τις παρενθέσεις, τα αποσιωπητικά, τα θαυμαστικά, τα ερωτηματικά (προσέχω τη στίξη γιατί αποτελεί σχόλιο!)
• Δε χωρίζω την περίληψη σε παραγράφους, εκτός αν το κείμενο είναι πολύ εκτενές (πράγμα μάλλον απίθανο στις Πανελλαδικές!)
• Φροντίζω να μην αποκλίνω από το όριο λέξεων. Αν η εκφώνηση μου ζητά 100 - 120 λέξεις κι εγώ γράψω 150 όσο καλή και να είναι η περίληψή μου θα χάσω μονάδες.
• Δεν παραθέτω τις ιδέες του κειμένου με τηλεγραφικό τρόπο, ασύνδετες τη μία μετά την άλλη. Εξασφαλίζω τη συνοχή της περίληψης αξιοποιώντας όλους τους τρόπους συνοχής όχι μόνο τις διαρθρωτικές λέξεις, διαφορετικά η περίληψή μου φαίνεται στεγνή και τυποποιημένη. Δηλαδή δεν επαναλαμβάνω συνέχεια «ο συγγραφέας αρχικά αναφέρει - στη συνέχεια προσθέτει - επιπλέον, ο συγγραφέας παρουσιάζει - τέλος, ο συντάκτης προτείνει» αλλά αξιοποιώ επαναλήψεις, αντωνυμίες κλπ. για να ρέει ομαλά ο λόγος και να μην είναι μονότονο το ύφος μου. Χρησιμοποιώ επιλεκτικά τα κατάλληλα ρήματα στην κατάλληλη θέση (π.χ. δε γράφω «ο συγγραφέας τονίζει» παρά μόνο αν είμαι απόλυτα σίγουρος ότι όντως τονίζει μια ιδέα ως ιδιαίτερα σημαντική σε σχέση με άλλες και δεν την αναφέρει απλώς)

αναφέρει	συνοψίζει	συνηγορεί	αναπτύσσει	ανασκευάζει	θίγει έμμεσα
επεξηγεί	σχολιάζει	δικαιολογεί	προσδιορίζει	αντιπροτείνει	αποσαφηνίζει
εξετάζει	ερμηνεύει	αντικρούει	υποδεικνύει	αιτιολογεί	αντιπαραθέτει
εκτιμά	διηγείται	βεβαιώνει	ισχυρίζεται	συμβουλεύει	πραγματεύεται
τονίζει	συστήνει	σημειώνει	απολογείται	συμπληρώνει	υπερασπίζεται
αποτιμά	ονομάζει	προβλέπει	αποφαίνεται	τεκμηριώνει	αντιπαραβάλλει
εύχεται	αποκαλεί	επισημαίνει	διευκρινίζει	παρεκβαίνει	ανακεφαλαιώνει
αναλύει	συγκρίνει	παρατηρεί	αναρωτιέται	χαρακτηρίζει	υπεραμύνεται
κρίνει	αντιθέτει	αγανακτεί	αποδεικνύει	καταλήγει	συγκεκριμενοποιεί
απορεί	αντιτείνει	απαριθμεί	παραφράζει	συμπεραίνει	αναφέρεται (σε)
εξηγεί	συνεχίζει	ταξινομεί	διαπιστώνει	μνημονεύει	στηρίζει (άποψη)
διαιρεί	προτείνει	προσθέτει	υποστηρίζει	απορρίπτει	μεταβαίνει
ορίζει	αφηγείται	περιγράφει	αξιολογεί	υπογραμμίζει	επιχειρηματολογεί
δείχνει	παραθέτει	εκφράζει	τελειώνει

• Προσέχω μήπως τυχόν η εκφώνηση μου δίνει κάποιο συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο για τη σύνταξη της περίληψης. Αν, π.χ. μου ζητηθεί «να παρουσιάσω συνοπτικά το περιεχόμενο του κειμένου που διάβασα στην τάξη μου» φροντίζω η περίληψή μου να έχει μια προσφώνηση («Αγαπητοί συμμαθητές») και μια αποφώνηση («Σας ευχαριστώ») χωρίς να αλλάξω τον τρόπο που θα συντάξω το κύριο σώμα της περίληψης.
• Ελέγχω προσεκτικά τη σύνταξη, την ορθογραφία, τη στίξη της περίληψης.
• Φροντίζω την εικόνα του γραπτού μου (να είναι τακτικό, χωρίς μουτζούρες, με καθαρά, ευανάγνωστα γράμματα)

Κι άλλο παράλληλο κείμενο για το "Στρατιώτη Ποιητή"

Ποιήματα που μας διάβασε ένα βράδυ ο λοχίας Όττο V – I

Σε δύο λεπτά θ’ ακουστεί το παράγγελμα «Εμπρός»
Δεν πρέπει να σκεφτεί κανένας τίποτ’ άλλο
Εμπρός η σημαία μας κι εμείς εφ’ όπλου λόγχη από πίσω
Απόψε θα χτυπήσεις ανελέητα και θα χτυπηθείς
Θα τραβήξεις μπροστά που μαντεύονται χιλιάδες ανήσυχα μάτια
Εκεί που χιλιάδες χέρια σφίγγονται γύρω από μι’ άλλη σημαία
Έτοιμα να χτυπήσουνε και να χτυπηθούν.
Σ’ ένα λεφτό πρέπει πια να μας δώσουν το σύνθημα
Μια λεξούλα μικρή μες στη νύχτα, που σε λίγο εξαίσια θα λάμψει.
(Κι εγώ που ‘χω μια ψυχή παιδική και δειλή
Που δε θέλει τίποτ’ άλλο να ξέρει απ’ την αγάπη
Κι εγώ πολεμώ τόσα χρόνια χωρίς, Θε μου, να μάθω γιατί
Και δε βλέπω μπροστά μου τόσα χρόνια παρά μόνο τον δίδυμο αδερφό μου).

Από τη συλλογή Εποχές (1945) Μανόλης Αναγνωστάκης

Η αλληγορία του σπηλαίου

ΣΩΚΡΑΤΗΣ Φαντάσου δηλαδή ανθρώπους σε υπόγειο οίκημα με μορφή σπηλιάς, που έχει την είσοδό του ανοιχτή προς το φως της μέρας, [...] και να βρίσκονται εκεί από την παιδική τους ηλικία αλυσοδεμένοι και στα σκέλη και στον αυχένα, ώστε να μένουν με το σώμα τους ακίνητο, έτσι που να μην βλέπουν παρά μόνο ό,τι είναι μπροστά τους, ενώ δεν έχουν την δυνατότητα, εξαιτίας της αλυσίδας, να περιφέρουν ολόγυρα το κεφάλι τους. Και πίσω τους, σε αρκετή απόσταση, σ’ επίπεδο ψηλότερο απ’ αυτούς ν’ ανάβει φως από φωτιά και στο ενδιάμεσο, ανάμεσα στη φωτιά και τους δεσμώτες, δρόμος ανηφορικός και παράλληλα μ’ αυτόν να’ ναι χτισμένος μαντρότοιχος [...]

ΓΛΑΥΚΩΝ Βλέπω, είπε ο Γλαύκων.

ΣΩ. Βλέπε λοιπόν ανθρώπους να κουβαλούν, παράλληλα με αυτόν τον μαντρότοιχο, σκεύη κάθε λογής, υψωμένα πάνω απ’ τον μαντρότοιχο, και ανδριάντες και άλλα ομοιώματα ανθρώπων και ζώων, λίθινα και ξύλινα, φιλοτεχνημένα με κάθε τρόπο κι όπως θα περίμενε κανείς, άλλους απ’ τους διερχόμενους αχθοφόρους να μιλούν, άλλους να σιωπούν.

ΓΛ. Παράξενη εικόνα περιγράφεις, είπε, και παράξενους δεσμώτες.

ΣΩ. Ολόιδιους με μας, αποκρίθηκα, γιατί πιστεύεις ότι άνθρωποι σε τέτοια κατάσταση πρώτα πρώτα θα έχουν δει τίποτ’ άλλο εκτός απ’ τις σκιές του εαυτού τους και των συνδεσμωτών τους, που τις σχηματίζει η λάμψη της φωτιάς στον απέναντι απ’ αυτούς τοίχο της σπηλιάς;

ΓΛ. Μα γίνεται να δουν τίποτ’ άλλο, είπε, εφόσον είναι αναγκασμένοι να έχουν το κεφάλι τους ακίνητο σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους;

ΣΩ. Και τι θα ‘χουν δει απ’ εκείνους τους διερχόμενους αχθοφόρους, εκτός απ’ τις σκιές τους;

ΓΛ. Μόνο αυτές, βέβαια. [...]

ΣΩ. Λοιπόν, είπα, άνθρωποι σε  αυτή την κατάσταση θα πίστευαν ως πραγματικό μόνο τις σκιές των αντικειμένων που εμφανίζονται και τίποτ’ άλλο;

ΓΛ. Σίγουρα, μόνο τις σκιές.

ΣΩ. Σκέψου λοιπόν, είπα, τι λογής θα μπορούσε να είναι η απολύτρωση και η γιατρειά τους απ’ τα δεσμά και την άγνοιά τους, αν συνέβαιναν πράματα σαν και τούτα: κάθε φορά που κάποιος θα λυνόταν απ’ τα δεσμά του και θα ‘νιωθε ξαφνικά την ανάγκη να σηκωθεί όρθιος και να περιστρέφει τον αυχένα του και να βαδίζει και να υψώνει το βλέμμα του προς το φως, και κάνοντας αυτές τις κινήσεις θα ‘νιωθε πόνο και, θαμπωμένος απ’ τον φως, λοιπόν, τι κατά τη γνώμη σου θ’ απαντούσε αυτός, αν κάποιος του έλεγε ότι εκείνα που έβλεπε τότε ήταν ανοησίες, τώρα όμως βλέπει κάτι που βρίσκεται κάπως πιο κοντά στην αλήθεια και το βλέμμα του έχει στραφεί σε πράγματα πιο αληθινά – βλέπει λοιπόν πιο σωστά;

ΓΛ. Θ’ αποκρινόταν, είπε, ότι ναι, εκείνα βρίσκονται πολύ πιο κοντά στην αλήθεια. [...]

ΣΩ. Κι αν, είπα, κάποιος τον έσερνε βίαια απ’ τη σπηλιά μέσ’ απ’ την τραχιά και απότομη ανάβαση, και δεν τον άφηνε πριν τον σύρει έξω, στο φως του ήλιου, άραγε δε θα ‘ταν μαρτύριο γι’ αυτόν και δε θ΄ αγαναχτούσε που τον σέρνουν μ’ αυτό τον τρόπο; και, όταν θα ‘φτανε στο φως, έχοντας τα μάτια πλημμυρισμένα απ’ τη λάμψη του ήλιου, θα μπορούσε να βλέπει τίποτε, έστω κι ένα, απ’ αυτά που τώρα λέγονται αληθινά;

ΓΛ. Αποκλείεται έτσι ξαφνικά.

ΣΩ. Αν όμως είχε σκοπό να δει όσα βρίσκονται εκεί ψηλά, θα έπρεπε να εξοικειωθεί΄ έτσι, θα ‘βλεπε στην αρχή πιο εύκολα τις σκιές, κι ύστερ’ απ’ αυτές τα είδωλα και των ανθρώπων και των αντικειμένων, όπως αντικατοπτρίζονται μες στο νερό, κι ύστερα τα’ αντικείμενα αυτά καθαυτά. Κατόπι θα ύψωνε τη ματιά του και θ’ αντίκριζε ευκολότερα, τη νύχτα, τα όσα βρίσκονται στον ουρανό και το ίδιο το στερέωμα τ’ ουρανού, αντικρίζοντας το φως των άστρων και της σελήνης ευκολότερα απ’ ό,τι τη μέρα τον ήλιο και το φως του ήλιου.

ΓΛ. Οπωσδήποτε.

ΣΩ. Τί λοιπόν; δεν πιστεύεις ότι αυτός, ανακαλώντας στη μνήμη του την πρώτη κατοικία του και τη γνώση, που είχαν εκεί αυτός και οι συγκρατούμενοί του εκείνο τον καιρό, θα μακάριζε τον εαυτό του για την αλλαγή και θα ‘νιωθε οίκτο για τους άλλους;

ΓΛ. Και με το παραπάνω. [...]

ΣΩ. Κι αν υποχρεωθεί λοιπόν αυτός ο άνθρωπος να λέει τη γνώμη του για κείνες τις σκιές που διαβαίνουν και να διαγωνιστεί μ’ εκείνους που δεν έπαυσαν ποτέ να είναι δεσμώτες, [...] δε θα προξενούσε λοιπόν τα γέλια και δε θα ΄λεγαν γι’ αυτόν ότι, με το ν’ ανέβει εκεί πάνω να ‘τον που γύρισε με χαλασμένα τα μάτια, κι ότι δεν αξίζει καν τον κόπο να επιχειρήσει κανείς την ανάβαση εκεί ψηλά΄ και, αν με κάποιο τρόπο μπορούσαν να βάλουν στο χέρι τους και να σκοτώσουν όποιον θα επιχειρούσε να τους λύσει απ’ τα δεσμά τους και να τους οδηγήσει επάνω, στο φως, δε θα ήταν ικανοί να τον σκοτώσουν;

ΓΛ. Χωρίς άλλο, είπε.

Αφίσες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου

"Η δύναμή μας είναι ανίκητη"

"Θα τους συντρίψουμε"

"Συντρίψτε το φασισμό"

Παράλληλο κείμενο για το "Στρατιώτη Ποιητή"

Ο Picasso εμπνεύστηκε τον πίνακα από το βομβαρδισμό της πόλης Guernica το 1937 στη διάρκεια του ισπανικού Εμφυλίου

Δεν είμαστε ποιητές σημαίνει φεύγουμε

Σημαίνει εγκαταλείπουμε τον αγώνα

Παρατάμε τη χαρά στους ανίδεους

Τις γυναίκες στα φιλιά του ανέμου

Και στη σκόνη του καιρού

Σημαίνει πως φοβόμαστε

Και η ζωή μας έγινε ξένη,

Ο θάνατος βραχνάς 

Γ.Σαραντάρης

Αφιέρωμα στην πολιτική ποίηση

Κεφάλαιο 40

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Πράγµατι, και αγαπάµε το ωραίο διατηρώντας την απλότητα και ασχολούμαστε με τις θεωρητικές αναζητήσεις χωρίς να καταντάµε νωθροί. Τον πλούτο, πάλι, τον θεωρούµε πιο πολύ αφορµή για κάποιο έργο, παρά για καυχησιές και λόγια' και δεν είναι ντροπή να παραδέχεται κάποιος τη φτώχεια του, αλλά είναι µεγα­λύτερη ντροπή να µην προσπαθεί να ξεφύγει απ’ αυτήν µε τη δουλειά. Και συµβαί­νει οι ίδιοι να φροντίζουµε για τις οικογενειακές µας υποθέσεις και παράλλη­λα για τα πολιτικά πράγµατα, και ενώ ο καθένας µας καταγίνεται µε διαφορε­τική απασχόληση, κατέχουµε ικανοποιητικά τα πολιτικά πράγματα' γιατί µόνοι ε­µείς θεωρούµε αυτόν που δεν παίρνει καθόλου µέρος σ' αυτά όχι φιλήσυχο αλλά άχρηστο ' και ακόµα, οι ίδιοι ή διατυπώνουµε ορθές σκέψεις για τα πράγµατα ή τουλάχιστο συλλογιζόµαστε σωστά γι' αυτά' γιατί δεν πιστεύουµε πως η λογι­κή σκέψη φέρνει βλάβη στα έργα' αντίθετα, θεω­ρούµε πιο βλαβερό το να µην έχουµε διαφωτιστεί πρώτα µε τη σκέψη, πριν προβούµε σε ενέργειες για όσα πρέπει' γιατί έχουµε, αλήθεια, και αυτό το ξεχωριστό, ότι, δηλαδή, οι ίδιοι και µεγάλη τόλµη διαθέτουµε και µε µεγάλη ακρίβεια υπολογίζουµε τις συνέπειες σχετικά µε αυτά που πρόκειται να επιχειρήσουµε' ενώ αντίθετα στους άλλους ανθρώπους η άγνοια φέρνει αλόγιστο θάρρος, ενώ η σκέψη δειλία. Ωστόσο, δίκαια µπορεί να θεωρηθεί ότι την πιο µε­γάλη δύναµη στην ψυχή έχουν αυτοί που ενώ ξέρουν ολοκάθαρα και τα δεινά του πολέµου και τις απολαύσεις της ειρήνης, και όµως δεν προσπαθούν γι' αυτό να αποφύγουν τους κινδύνους. Και ως προς την ευεργετική διάθεση απέναντι στους άλλους ερχόμαστε σε αντίθεση µε τον πολύ κόσµο' γιατί προσπαθούµε να αποκτήσουµε τους φίλους µας όχι µε το να ευεργετούμαστε αλλά με το να ευεργετούμε. Και είναι πιο σταθερός φίλος ο ευεργέτης, εφόσον επιδιώκει να παρα­µένει η ευγνωµοσύνη που του οφείλεται, µε τη συµπάθεια που δείχνει σ' αυ­τόν που έχει ευεργετήσει' αντίθετα, αυτός που χρωστάει την ευεργεσία είναι πιο απρόθυµος φίλος, γιατί ξέρει ότι θα ανταποδώσει το καλό όχι για να του χρωστούν ευγνωµοσύνη, αλλά για να εξοφλήσει ένα χρέος. Και µόνο ε­µείς χωρίς δισταγµό ωφελούµε τους άλλους, όχι τόσο γιατί υπολογίζουµε το συµφέρον µας, όσο γιατί έχουµε πεποίθηση στο φιλελεύθερο φρόνηµά µας.

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.      «Φιλοκαλοῦμεν ... μαλακίας»: Να αναλύσεις το περιεχόμενο του αποσπάσματος.

2.       Ποια ήταν η στάση των Αθηναίων απέναντι στον πλούτο, τη φτώχεια, την εργασία;

3.      Ποια είναι η άποψη που επικρατούσε στην αρχαία Αθήνα για τον «απολιτικό» άνθρωπο;

4.    Ποιος ήταν ο ρόλος του λόγου και του διαλόγου στην αθηναϊκή δημοκρατία και πώς συνδυαζόταν με τα έργα;

5.      Πώς ορίζεται η ανδρεία στο απόσπασμα: «κράτιστοι ... τῶν κινδύνων»;

6.    Ποια άποψη προβάλλει για το ρόλο της ευεργεσίας στην απόκτηση φίλων; Με βάση τα όσα γνωρίζεις για την εξωτερική πολιτική της Αθήνας πιστεύεις ότι η άποψη αυτή ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα;

7.      Πώς εξελίσσεται στο συγκεκριμένο κεφάλαιο η σύγκριση Αθήνας - Σπάρτης;

8.  Ποια αντιθετικά ζεύγη εννοιών μπορείς να εντοπίσεις στο Κεφ. 40 και πώς παρουσιάζονται οι αρετές των Αθηναίων μέσα απ’ αυτά;

ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

9.      Να συνδέσεις τα ρήματα της στήλης Α με τα συνώνυμά τους στη στήλη Β.

Α	Β
πένομαι ὀφείλω ἐνθυμοῦμαι ὁμολογῶ γιγνώσκω ἐναντιοῦμαι ὠφελῶ σῴζω	διανοοῦμαι, μνημονεύω συμφωνῶ, ὁμονοῶ, ὁμοφρονῶ βοηθῶ, ἐπικουρῶ, ὀνίνημι, λυσιτελῶ ἀπορῶ, δυστυχῶ, ἐνδέομαι διατηρῶ, διαφυλάττω ὀφλισκάνω ἀντιτάττομαι, ἀνθίσταμαι οἶδα, γνωρίζω, ἐπίσταμαι

10.  Να καταγράψεις τη σημασία των παρακάτω περιφράσεων:

εὖ λέγω
ὀρθῶς λέγω
κακῶς λέγω
εὖ ἀκούω
καλῶς ἀκούω
ἄμεινον ἀκούω
κακῶς ἀκούω
εὖ πράττω
κακῶς πράττω
εὖ ποιῶ
καλῶς ποιῶ
κακῶς ποιῶ
εὖ δρῶ
κακῶς δρῶ
εὖ πάσχω
κακῶς πάσχω

11.  Να καταγράψεις ομόρριζα του ρήματος ἔχω, απλά ή σύνθετα, στη Νέα Ελληνική.